گام اول،
شناخت هويت ملي
گفت‌وگو:
زهرا ابوعلي
اشاره
ناصر نادري، فارغ‌التحصيل دورة كارشناسي ارشد
رشته فلسفه و حكمت اسلامي است. وي تاكنون فعاليت‌هاي متعددي را به انجام رسانده
است كه از آن جمله مي‌توان به اين موارد اشاره كرد: مديريت فرهنگي مجموعه «كتاب
رشد» در حوزه‌هاي توليد فرهنگنامه قرآن كريم، شرح حال مفاخر تاريخ ايران، كتاب‌هاي
ايران‌شناسي، تاريخ امام حسين(ع) و همكاري با نشريات كودك و نوجوان كشور و تأليف
حدود سي عنوان كتاب در زمينه ادبايت ديني و پژوهشي براي كودكان و نوجوانان و
جوانان. وي هم‌اكنون مديريت اجرايي دايرة‌المعارف «دوستت دارم ايران» را در دفتر انتشارات كمك‌آموزشي به عهده دارد. به
بهانه تهيه مجموعه «دوستت دارم ايران» با وي گفت‌وگويي ترتيب داده‌ايم.
طرح اوليه «پژوهش راهبردي ايران‌شناسي» در
آموزش‌وپرورش از چه سالي مطرح و منجر به چه مطالعاتي شد؟
¦
اين طرح پژوهشي از سال 1370 و از زمان مديريت دكتر حداد عادل و دكتر عالمي مطرح شد
و در نهايت به تهيه بسته‌هاي كمك‌آموزشي «دوستت دارم ايران»، «سراي من ايران» و
«سرزمين من ايران» انجاميد.
مجموعه پژوهشي دوستت دارم ايران از نظر موضوعي
شامل چه بخش‌هايي است؟
¦
از بعد ساختار محتوايي به چهار عنوان تقسيم مي‌شود كه عبارتند از: تابلوي طبيعت،
يادها و يادگارها، ريشه‌ها و برگ‌ها و پنجره‌هاي زندگي، در بخش تابلوي طبيعت به
جلوه‌ها و جاذبه‌هاي طبيعي هر استان اعم از كوهستان، دره، رود، آبشار، حيات
جانوران و پوشش گياهي ... پرداخته شده است.
پيشينه تاريخي مكان‌ها و بناهاي باستاني هر
استان، سنگ‌نوشته‌ها و مجسمه‌ها، نسخه‌هاي خطي، سكه‌ها و... در بخش يادها و
يادگارها بررسي شده و در تابلوي ريشه‌ها و برگ‌ها به جنبه‌هاي فرهنگي هر استان كه
شامل: لباس‌هاي محلي، ضرب‌المثل‌ها، لالايي‌ها و افسانه‌ها، شيوه معماري سنتي، جشن‌هاي
محلي، زيارتگاه‌ها، كليساها و مساجد، چهره‌هاي مفاخر و... مي‌شود، پرداخته شده
است. در حوزه پنجره‌هاي زندگي، صنعت و كشاورزي و صنايع دستي، معادن، دامداري،
باغداري و صنعت فرودگاه‌ها و سدها مورد بررسي قرار گرفته است. اين مجموعه كمك‌آموزشي،
دايره‌المعارفي است كه 28 استان كشور را دربرمي‌گيرد. لازم به ذكر است كه اين
مجموعه مخاطب كودك، يعني دانش‌آموزان كلاس‌هاي چهارم و پنجم ابتدايي را تحت پوشش
قرار مي‌دهد.
ظاهراً علاوه بر اين مجموعه بسته‌هاي كمك‌آموزشي
نيز براي مخاطبان نوجوان و جوان تهيه شده است، درباره اين مجموعه‌ها توضيح دهيد؟
¦
مجموعه «سراي من ايران» براي مخاطب نوجوان است و عمده تفاوت اين بسته با مجموعه
«دوستت دارم ايران» در اين است كه اين مجموعه پژوهشي پديده‌هاي طبيعي، بناهاي
تاريخي و يا آداب و رسوم هر استان را كه بارز و مشهود است، مورد بررسي قرار داده
است. در حال حاضر نخستين كتاب‌هاي اين بسته كه مربوط به شيخ صفي اردبيلي، روستاي
كندوان و تخت‌جمشيد است در مرحله صفحه‌آرايي است. مجموعه سرزمين من ايران نيز براي
جوانان در مقطع دبيرستان تدوين شده كه جلد اول آن مربوط به استان گيلان است.
هدف آموزش‌وپرورش از تهيه اين بسته‌ها چيست؟
¦
اگر هدف آن است كه دانش‌آموزان دنياي امروز را بشناسند، گام اول براي تحقق چنين
هدفي شناخت خود و هويت فردي، فرهنگي و اجتماعي است. مجموعه دوستت دارم ايران در
حقيقت گامي است كه دانش‌آموزان را به سوي فردشناسي و خودباوري رهنمون مي‌سازد. از
سوي ديگر در بعد جامعه‌شناختي با توجه به انقلاب در ارتباطات و اطلاعات و سايه
افكندن بحث جهاني شدن بر همه كشورها اين دغدغه در آموزش‌وپرورش نيز وجود دارد.
ما ناگزيريم كه در جريان اقيانوس اطلاعات و
ارتباطات قرار بگيريم، در عين حال هويت ملي و ديني خود را هم حفظ كنيم و اين
مجموعه به دنبال آن است كه بچه‌ها را با فرهنگ بومي و ملي خودشان آشنا كند تا دچار
استحاله محض پديده جهاني شدن نباشيم. در اين راستا آموزش‌وپرورش اهدافي همچون:
شناخت هنر اسلامي و هنرهاي ملي و جهاني، پرورش روحيه حفظ ميراث فرهنگي، هنري و
تاريخي و احترام به طبيعت، شناخت فرهنگ، آداب و سنن جامعه اسلامي ايراني، شناخت
تاريخ، فرهنگ، تمدن اسلام، ايران، جهان و همچنين تأكيد بر فرهنگ معاصر را دنبال مي‌كند.
به‌نظر شما همزمان با حركت جهاني شدن، در
مجموعه دوستت دارم ايران تا چه اندازه در شناسايي و معرفي هويت ملي به كودكان موفق
بوده‌ايد؟
¦
مجموعه دوستت دارم ايران، به دنبال آن است كه اين هويت ملي را به بچه‌ها منتقل
كند. در حال حاضر در سطح دنيا رويكرد جدي وجود دارد كه ملل را با كشورهاي مختلف و
مهم‌تر از همه كشور خودشان آشنا كند؛ به‌همين جهت سال 2002 سال جهانگردي ناميده
شده است.
كشور ما از قابليت‌هاي طبيعي و پيشينه تاريخي
بي‌نظيري برخوردار است. ما علاوه بر حدود يك ميليون بناي تاريخي و 200 هزار تپه
تاريخي و جاذبه‌هاي طبيعي، تنوع بسياري نيز در لطافت‌ها و ظرافت‌هاي آداب و رسوم
مناطق مختلف بومي و اقليمي داريم. نكات گفته شده خود نشانگر اهميت ايران‌شناسي
براي كودكان و نوجوانان است و ما سعي كرده‌ايم تا با تهيه اين مجموعه همراه با
حركت جهاني به بازشناسي هويت ملي بپردازيم. حال تا چه اندازه موفق بوده‌ايم اين
جواب را بايد بچه‌ها بدهند.
آيا مي‌توانيد آماري از فعاليت‌هاي پژوهشي كمك‌آموزشي
در ايران ارائه دهيد؟
¦
در دهه چهل انتشارات فرانكلين زيرنظر دكتر اسلامي ندوشن، مجموعه كتاب جوانان را
طراحي كرد و با توجه به توانايي چاپ آن زمان، مجموعه مناسبي است. در ابتداي دهه
پنجاه نيز در سازمان پژوهش آموزش‌وپرورش مجموعه كتاب‌هاي خواندني براي دانش‌آموزان
دبستاني چاپ شده كه اگرچه به لحاظ زبان و گرافيك براي آن زمان قابل قبول نيست ولي
در مجموع تجربه قشنگي محسوب مي‌شود. انتشار مجموعه‌هاي «از ايران چه مي‌دانم» و
«راهنماي جامع ايرانگردي» از تجارب سال‌هاي اخير است.
همچنين انتشارات خانه ادبيات مجموعه پژوهش‌هايي
را به نام «شهرهاي ديدني ايران» چاپ كرده است كه به لحاظ قالب و چاپ، كار قابل
ملاحظه‌اي است و ما همه اين تجربه‌هاي گذشته و امروز را مطالعه كرديم و سپس براساس
اصول واقع‌بينانه و هنرمندانه شيوه‌نامه پژوهشي «دوستت دارم ايران» را تدوين و در
تهيه اين مجموعه به‌كار برديم.
آيا در طراحي و فرآيند اين مجموعه از تجارب و
مطالعات پژوهشي خارج از كشور نيز استفاده كرديد؟
¦
بهتر است در ابتدا از سفر خود به نمايشگاه كتاب بولونيا در كشور ايتاليا بگويم. در
آنجا متوجه شدم كه همه كشورها به اهميت معرفي فرهنگ، تاريخ و مشاهيرشان توجه جدي
دارند. حتي بعضي از كشورها يك گام جلوتر رفته و در بازشناسي تمدن‌هاي ساير ملل و
مفاخر ديگر كشورها فعاليت مي‌كنند. در آن نمايشگاه كشور فرانسه با مجموعه كمك‌آموزشي
«چه مي‌دانم»، انگلستان با مجموعه كتاب «كفشدوزك» و آمريكا با مجموعه كمك‌آموزشي
«تاريخ علم و اكتشافات» شركت كرده بودند و گروه ما استفاده از تجارب اين مجموعه‌ها
را در تهيه اين بسته‌هاي كمك‌آموزشي لازم و ضروري ديد.
اصول رعايت شده در اين پژوهش كدامند؟
¦
نثر و زبان اين پژوهش، روان، ساده، جذاب و متناسب با واژگان انتخاب شده است.
پايه مخاطبانش همچنين عنصر عكس و نقاشي با متن
آميخته شده و حجم و قطع مجموعه مناسب و در حد حوصله مخاطب است. همچنين در اين
مجموعه سعي ما بر اين است كه حس خلاقيت و فعاليت در مخاطبان را به وجود آوريم.
ملاك و معيار انتخاب پژوهشگران براي همكاري با
دايره‌المعارف «دوستت دارم ايران» چه بوده است؟
¦
ما ترجيحاً به سراغ نويسندگان و پژوهشگران بومي رفتيم و سعي كرديم از افراد معيني
كه در استان‌ها داريم اطلاعات مستند و معتبري را چه به صورت كتابشناسي و چه به
صورت پژوهش انجام شده به دست آورده و در اختيار پژوهشگران اين مجموعه قرار دهيم تا
از آن منابع استفاده كنند. معيار ما هم، حفظ جنبه‌هاي حرفه‌اي كار بوده كه براي
تهيه اين مجموعه از نويسندگان شناخته شده و حرفه‌اي كه عضو انجمن نويسندگان كودك و
نوجوان و انجمن قلم هستند دعوت به همكاري كرديم؛ همچنين سوابق ادبي آنان به جهت
بحث زبان‌شناسي و ادبيات كار براي ما مهم بوده است.
با توجه به اينكه بعضي از استان‌ها از كثرت
قوم، گويش زبان و فرهنگ برخوردارند، آيا اين مجموعه توانسته است وحدت و انسجام را
در خود رعايت كند؟
¦
واقعيت اين است كه با رعايت اصول اعتدال، در حقيقت ارزش همه اين عناصر را در
جايگاه خود با شاخص مصلحت و منافع ملي معرفي مي‌كنيم و نويسندگان و پژوهشگران هر
مجموعه با همين نگاه اين بستر كمك‌آموزشي را تهيه كرده‌اند.