مجلات رشد و رويكرد تحول گرايانه چند گام به پيش
در ایران، سالیانه صدها مجله و نشریة تخصصی و غیرتخصصی، با ویژگی‌های خاص به لحاظ زمینة انتشار، دایرة مخاطبان، دورة انتشار، حجم، قطع، رنگ و... منتشر می‌شود. به‌ویژه در حوزة آموزش نیز ده‌ها مجله و نشریه تولید می‌گردد.
بی‌تردید، در حوزة آموزش، مهم‌ترین و پرشمارگان‌ترین مجلات در ایران و منطقه، «مجلات رشد» هستند که با پیشینة نیم قرن برای فرهنگیان ایران (مدیران، معلمان، مشاوران، مربیان، دانشجویان تربیت معلم و...) و دانش‌آموزان انتشار می‌یابند.
ویژگی‌های خاص مجلات رشد
مهم‌ترین ویژگی‌های خاص مجلات رشد، عبارت‌اند از:
* وابستگی به برنامة درسی ملی و رسمی و ارتباط معنادار با متون درسی و اهداف آموزشوپرورش و تلاش در جهت تحقق عدالت آموزشی و توسعة همه‌جانبة آموزشوپرورش؛
* مخاطبان خاص، شامل فرهنگیان و دانش‌آموزان و توجه به نیازها، علایق و ویژگی‌های روان‌شناختی، جامعه‌شناختی و زیبایی‌شناختی آنان؛
* زمینة آموزشی، تحلیلی و اطلاع رسانی مجلات و توجه به رویدادها، تجارب و نظرات علمی و مدیریتی در حوزة تعلیم‌وتربیت در ایران و جهان؛
* توزیع در گسترة ملی و توجه به تفاوت‌های مخاطبان از لحاظ شرایط اقلیمی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و... و ایجاد فضای مشارکت استان‌ها در تولید محتوا و شبکة وسیع توزیع مجلات؛
* توجه به تحولات جامعه و رویکردهای تحول‌گرایانه آموزشوپرورش، از حیث مهندسی مفهومی و ساختاری نوین در قالب برنامة ملی آموزشوپرورش و برنامة درسی ملی و... در چارچوب آموزه‌های دینی، اهداف و آرمان‌های انقلاب اسلامی و دغدغه‌‌‌‌‌های امام(ره) و رهبری، و نیز تجارب و یافته‌های جهانی در حوزة تعلیم و تربیت با رعایت اصول بومی‌سازی و تطبیق با مبانی دینی و فلسفی تعلیم‌وتربیت اسلامی.
ویژگی‌های مشترک مجلات رشد با سایر رسانه‌های نوشتاری آموزشی
ویژگی‌های مشترک مجلات رشد با سایر سانه‌های نوشتاری در حوزة آموزش، عبارت‌اند از:
* توجه متعادل به کارکردهای رسانه‌های نوشتاری، شامل اطلاع‌رسانی، آموزش، تبلیغ و سرگرمی، با رویکرد خاص آموزشی؛
* توجه به عناصر جذابیت متنی و تصویری، با شناخت رسانه‌های رقیب غیرکاغذی (دیجیتالی) و ذائقه متغیر و سیّال مخاطبان؛
* توجه به صحت و درستی، روشنی و وضوح و جامعیت و کامل بودن ساختار متون نوشتاری و سوژه‌ها (ارزش‌های خبری)؛
* توجه به ارزش‌های خاص سوژه‌ها، شامل دربرگیری، مجاورت، تازگی، بزرگی و فراوانی و تعداد، برخورد و اختلاف و درگیری، استثنا و شهرت؛
* توجه به تعامل دوسویه رسانه با مخاطبان و ایجاد فضای مشارکت جدی آنان در تولید محتوا؛
* توجه به ارتباط مستمر با مخاطبان، به‌ویژه در مراحل نیازسنجی (پیش از تولید محتوا) و بازخوردشناسی (پس از تولید و چاپ مجله)؛
* مطالعه تطبیقی روند تولید محتوا، تولید فنی- هنری، توزیع و کاربست مجلات آموزشی در جهان (کاغذی و غیرکاغذی) و بهره‌مندی از نقاط قوت آن‌ها (الگوپذیری)؛
* توجه به تبلیغات و اطلاع‌رسانی به جامعة مخاطبان و آشنایان با فواید و کارکردهای مجلات، به‌ویژه در فرایند یاددهی- یادگیری؛
* توجه به چالش‌ها و تحولات جهانی و منطقه‌ای در حوزه‌های رسانه و ارتباطات.
چشم‌انداز مجلات رشد
با درک شرایط امروز جهان، تأثیر پیچیدة رسانه‌ها در تار و پود زندگی مخاطبان و حضور ملموس رسانه‌های رقیب، انتظارات و توقعات خانواده‌ها و سایر نهادها از آموزشوپرورش، بروز معضلات فرهنگی و اجتماعی و...، تحولات شگرف در حوزة فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT )؛ ذائقه متغیر و سیال مخاطبان، پدیدة جهانی شدن و بحران هویت در نسل‌های نوجوان و جوان، توطئه‌ها و تهدیدهای دشمنان انقلاب اسلامی و شگردهای آنان در حوزة نرم‌افزار و تلاش برای استحالة فرهنگی و شگردهای آنان در حوزة نرم‌افزار و تلاش برای استحالة فرهنگی و سست کردن بنیان‌های فکری و روحی مخاطبان و...، به این نکته واقف می‌شویم که شرایط فرهنگی کشور و آموزشوپرورش، شرایط «ویژه‌ای» است.
لازمة گذر هوشمندانه و مدیریت آن، بازاندیشی، بازسازی و بازآفرینی در فرایند تولید مجلات رشد با رویکرد تحول‌گرایانه است.
بازاندیشی، بازسازی و بازآفرینی در فرایند تولید مجلات رشد
الف) مرحلة نیازسنجی
* ارتباط دوجانبه و مستمر با مخاطبان و درک علایق، سلایق و نیازهای آنان؛
* توجه به شرایط خاص روان‌شناختی، جامعه‌شناختی و زیبایی‌شناختی مخاطبان؛
* توجه خاص به نیازهای شغلی (نگرش، دانش و مهارت) آنان در چرخة آموزشوپرورش.
ب) مرحلة برنامه‌ریزی و طراحی محتوا
* بهره‌مندی از یافته‌های جدید علمی و تجربه‌های امروزین مخاطبان و تلفیق هوشمندانة آن؛
* رعایت نگرش علمی و اسلوب حرفه‌ای به پدیده‌های آموزشوپرورش؛
* توجه به اصول بنیادین تعلیم‌وتربیت اسلامی، اهداف عالی آموزشوپرورش و رویکردهای تحول‌گرایانه آن؛
* دقت در تفاوت‌های اقلیمی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... مخاطبان در سراسر ایران؛
* توجه به چالش‌ها و واقعیت‌ها در لایه‌های پنهان و آشکار آموزشوپرورش؛
* توجه به شرایط امروز آموزشوپرورش در جهان و استفاده از تجارب سایر کشورها و بومی‌سازی آن‌ها.
ج) مرحلة تولید محتوا
* توجه به تعدد پدیدآورندگان شایسته و پرهیز از انحصارطلبی؛
* توجه به تنوع قالب‌های نوشتاری و رعایت معیارهای مطلوب هر قالب نوشتاری؛
* توجه به نیازهای شغلی و حرفه‌ای مخاطبان؛
* توجه به جذابیت و صحت و سندیت و جامعیت محتوا، به‌صورت توأمان؛
* توجه به آثار شایسته مخاطبان و بهره‌مندی از آن‌ها؛
* توجه به تازگی و مسئله‌مداری سوژه‌ها و تطبیق با شرایط شغلی و روحی و ذهنی امروزِ مخاطبان؛
* مشارکت علمی استان‌ها در تولید محتوا؛
* رعایت اصول علمی- تخصصی، ژورنالیستی، ویرایشی و گرافیکی و فنی.
د) مرحلة تولید فنی- هنری
* توجه به معیارهای مطلوب (استانداردها) در طراحی گرافیک، تصویرسازی، عکاسی و چاپ و صحافی مجلات؛
* افزایش توان رقابت مجلات با سایر رسانه‌های جذابِ رقیب؛
* تقویت ذائقه هنری و زیباشناختی مخاطبان؛
* توجه به ارتقای سیستم فنی و مواد اولیه؛
* بهبود کاغذ و رنگ و نظارت دقیق در مراحل چاپ و صحافی.
ه) مرحلة توزیع
* رعایت زمان‌بندی و توزیع به‌موقع مجلات؛
* افزایش شوق همکاری عوامل انسانی (نمایندگان رشد) در توزیع؛
* نظارت دقیق بر توزیع مجلات تا سطح مدارس؛
* توسعه شبکة نرم‌افزار ادارة توزیع؛
* بهره‌مندی از تجارب نمایندگان رشد در توزیع بهتر، سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر مجلات؛
* تلاش در جهت رفع یا کاهش کاستی‌ها، معضلات و محدودیت‌های توزیع مجلات در سطوح استان، منطقه و مدرسه؛
* ایجاد انگیزه و رغبت در مدیران و معلمان مدارس برای استفاده از محتوای مجلات؛
* افزایش اطلاع‌رسانی و تبلیغات دربارة مجلات رشد، کارکردها و فواید آن‌ها به خانواده‌ها، فرهنگیان و دانش‌آموزان.
و) مرحلة کاربست و دریافت بازخورد از مخاطبان
* تقویت استفاده از محتوای مجلات در فرایند یاددهی- یادگیری و دوره‌های کوتاه‌مدت ضمن خدمت؛
* نظرسنجی به‌صورت حضوری (گفت‌وگوی چهره به چهره) یا استفاده از پرسش‌نامه در مدارس؛
* ارائه تجربه‌های موفق استان‌ها در نشریه «هزارنقش» (ویژة استان‌ها)؛
* استفاده از تجارب نمایندگان رشد در کاربست محتوای مجلات در همایش سالانه؛
* تشویق مسابقات پژوهشی، خلاق‌مدار و گروهی در مدارس؛
* تشویق برنامه‌های فرهنگی و علمی و تفریحی از محتوای مجلات و برگزاری جشن رشد در مدارس و... .